مسئله شورا و ارائه طرح هایی برای تحقق آن از طرف آیت االله طالقانی موضوعی نبود که در کوتاه زمان بعد از انقالب عنوان شده باشد. این مســئله در تمام مراحل زندگی ایشان قابل بازشناسی و بازنمایی بوده، به آن حد که روح و عمل طالقانی با رجوع به مفهوم شورا قابل درک است؛ به طوری که خود نیز همواره سعی داشــت تا این اصل را در زندگــی اجتماعی- سیاســی خود به کار ببندد. بــه اعتراف همه کسانی که با ایشان در ارتباط بودند و از نزدیک او را می شناختند، روحیه شوراطلبی در رویکرد فکری- عملی ایشان برجســته بود. ایشان در ســال های ۱۳۲۵-۱۳۲۶ برای سامان بخشیدن به امــور محل و خالصی از ســلطه کدخدا و ژاندارم و… به تشــکیل یــک انجمن محلی در روستای شــان (گلیــرد) تأکید داشــتند و خود نیز گاهی در جلســات عمومی انجمن شرکت می کردند. ایــن انجمن، عالوه بر توجه به امور اجتماعی و عمرانــی، به نظم و انضباط محل هم می رســید و در کنــار آن بســیاری از امور مردمی را رفع و رجوع می کرد. از ســوی دیگر، این عالم مصلح به شــورا و مشــارکت مردم در مقــدرات خــود و رهبری کشــور اعتقاد و ایمان دیرینه داشــت. به همین منظور در سال ۱۳۳۲ ،یعنی دوران ســیاه کودتا و دیکتاتوریمحمدرضا شــاهی، کتاب ارزشمند تنبیه االمه و تنزیــه المله عالمه بزرگ آیــت االله نائینی را که مباحث اصلی آن در تأیید شــور و مشورت و ضرورت شــورا و نفی اســتبداد و دیکتاتوری فردی اســت، با توضیحات و حواشــی بسیار جامع و روشــن تحت عنوان «حکومت از نظر اســالم» تجدید چاپ کرد و با اشاره به آیات و روایــات، مــردم آگاه دور از صحنه و روحانیت منــزوی دور از سیاســت را متوجــه ماهیــت غیر اسالمی و غیر مردمی حکومت های فردی، موروثی و اســتبدادی کــرد. ظاهــرا آیت االله طالقانی نخســتین بار در پاسخ به پرسش های گوناگونــی که درباره معنا و مفهوم «موتمر» و زمینــه پیدایش آن که در چنین نشســت هایی مطرح می شــد، بــه موضوع شــورا پرداخت. به اعتقاد او شــورا از مشــخصه های جامعه اســالمی اســت و اگــر مســلمانان در امور و پیشامدها از ذخایر عقلی و ذهنی یکدیگر بهره گیرند و در جزئیات و تطبیق امور ثابت با توجه بــه وظیفه و حوادث روز عمــل کنند، همواره کامیاب خواهند بود. اما با آغــاز زمامداری معاویه، اصل بنیادین مشــورت، ماننــد دیگر اصــول اســالمی، در صفحات قــرآن مســتور ماند و ایــن مطالب اساســی و ارزنــده قرآنی که ســازنده جامعه مبتنی بر عدالت بود، یک ســره به فراموشــی سپرده شد و اســتعدادهای افراد به هدر رفت و قوای اندیشمندان مصروف دفاع از مذهب و مسلک فردی شد. آیــت االله طالقانــی، هدف از طــرح مجدد «موتمــر» را احیــای دوباره ایــن اصل عظیم اســالمی برشــمرد که به همت مردانی مانند سید جمال الدین اســدآبادی، شیخ محمد عبده و عبدالرحمــن کواکبــی و مانند آنهــا مجددا مطرح شد. طالقانی نه تنها در مسائل سیاسی و اجتماعی، بلکه در مسائل دینی و مذهبی هم به شورا توجه داشت؛ چنانچه پس از فوت آیت االله بروجردی در سال ۱۳۴۱ تعیین مرجعیت واحد و فتوای فــردی را جواب گوی نیاز زمان و علوم روز ندانســت و بــرای اولین بــار در تاریخ فقه شیعه «شورای فتوا» را پیشنهاد کرد. او نخستین کســی بود که پس از پیروزی انقالب از شــورا ســخن گفت و آن را به عنــوان اصلی حیاتی و ضروری مطرح کرد کــه باید به صورت قانونی درآید و اداره کشــور بر پایه آن باشد. ایشان پس از پیروزی انقالب اســالمی از میان همه عناوین پر زرق و برق غربی و شــرقی از قبیل دموکراسی، دموکراتیک، سوسیالیســتی، ملــی، خلقی و… فقط نظام شــورایی را خواستار بوده که در این پیشنهاد دو هدف اساسی داشت: ۱ -حاکمیت مردم و شخصیت بخشیدن به آنها ۲ -دگرگونی و تغییر بنیادین سیاسی، اقتصادی و اداری نظام دیکتاتوری شاهنشــاهی به یک نظام جمهوری اسالمی. او این نکته را بارها گوشزد کرد و گفت: «رأس که نظام شــاه و دربار بود و ســاقط شده بود؛ ولی پایه و اســاس آن و فرهنگ استبدادی هنوز در جامعه حاکم اســت». منظور آیت االله طالقانــی از طرح شــوراها، پی ریــزی دو اصل الهی و انســانی، آزادی و عدالت اجتماعی بود و البته عدالت اجتماعــی از دیدگاه و زاویه دید طالقانی در بعد اقتصادی و توزیع ثروت خالصه نمی شود و قلمرو بســیار مهم دیگری نیز دارد کــه همان توزیــع قدرت و مشــارکت مردم در حکومت است. آیت االله طالقانی با مطرح کردن موضــوع «نظام شــوراهای مردمی» رســالت انسانی- اســالمی خود را نه در ایران، بلکه در جهان اسالم و دنیای محرومان به انجام رسانید و در حســاس ترین دوران دگرگونی تاریخ ایران کمتر پیام، تفسیر یا مصاحبه ای از ایشان منتشر شده که تأکید بر شورا در آن نباشد.