روستای دلوار بندر کوچکی است، در پنجاه کیلومتری بوشهر که مرکز یکی از بخش های ساحلی شهرستان تنگستان است. واژه دلوار به معنای”دلاور” است که گاه “دلبار”هم گفته می شود.شغل مردم دلوار اغلب ماهی گیری و سفر به شیخ نشین هاست. موقعیت دلوار به گونه ای است که کشتی های بزرگ می توانند در ساحل آن پهلو بگیرند و به همین لحاظ در مقاطعی از تاریخ ایران نامی از آن ذکر شده است .
بندردلوار که جمعیت آن حدود ۷۰۰ نفر بوده است،بزرگ ترین نقش را در دفاع از خاک ایران در سال۱۳۳۳ه.ق ۱۹۱۴م. در مقابل حمله دوم قوای انگلیس داشته است.
رئیس علی فرزند رئیس محمد در سال ۱۲۶۱ه ق. در دهستانی از توابع بوشهر به دنیا آمد رئیس علی فرزند زایرمحمّد فرزند غلامحسین فرزند عالی فرزند عوض فرزند احمد فرزند محمّد از طائفه مشهوربه ممسنی یا احمدی است. مادرش «شهین»، دخترعلی فرزند زایرمحمّد ازطائفه فولادی باغک تنگستان بود.

برخی،خانواده او را از مهاجران نورآباد لرستان و برخی دیگر از نورآباد ممسنی و عدّه ای نیز از کهگیلویه و بویراحمد می دانند.
براساس مصاحبه« محمود نامور» -خواهرزاده رئیس علی- که در سال ۱۳۷۳ صورت گرفته، در دورۀ حکومت زندیه سه برادر به نام های احمد مُحمَد، حسن مُحمَد و محمد مُحمَد از ناحیه نورآباد ممسنی به استان بوشهر مهاجرت می نمایند.شاید دلیل این مهاجرت، درگیری های قبیله ای واختلافات درون ایلی بوده است. آنان به ناحیه تنگستان می رسند، احمد در روستای دلوار، حسن در چاه تلخ و محمّد در روستای گلکی سکنی می گزیند.
حسن در همان زمان،توسط مباشران خان در قلعه تنگستان کشته می شود. محمّد فرزندی نداشته است.
احمد که نیای رئیس علی محسوب می شود، صاحب فرزندانی می گردد که به ترتیب: عوض، عالی، زایرغلام حسین و زایر محمّد، اسلاف رئیس علی بوده اند. آنان هریک در زمان خود، بزرگ و کدخدای محل بوده و ریاست خاندان و ساکنان منطقه ساحلی تنگستان را داشته اند. بعدها که نام خانوادگی در کشور مرسوم شدتعیین فامیلی احمدی برای فرزندان احمد تا حدی مبیّن این گفته است.

او در عصر مشروطیت، جوانی ۲۴ساله، بلند همت، شجاع،در صدق و صفا کم مانند و در حب وطن و توکل به خدا، ضرب المثل بود. رئیس علی دوران کودکی را در زادگاهش با فرا گرفتن فنون رزمی، اسب سواری، تیراندازی و آموختن قرآن مجید و اشعار حافظ و سعدی و ادبیات فارسی سپری کرد. اما پاکی و سرشت و صفات حمیده او زبانزد اطرافیان بود.رئیس علی بعد از این که قوای اشغالگر انگلیس بوشهر را به تصرف خود درآوردند، با شجاعتی وصف ‏ناپذیر به مقابله با تجاوزگران پرداخت و شکست‏ های سنگینی بر آنان وارد کرد.
پس از اشغال بوشهر در رمضان سال ۱۳۳۳ه ق، نیروهای انگلیسی قصد تصرف دلوار را می‏ کنند. محلی که پیش از آن، چند بار سربازان انگلیسی به آنجا یورش برده و هر بار طعم تلخ شکست را چشیده بودند. رئیس علی همراه با یاران خود، علیه اشغالگران وارد نبرد شده و نیروهای متجاوز را که قریب به پنج هزار نفر بودند، تار و مار می ‏کند.
قیام مردم تنگستان بر روی هم هفت سال به طول انجامید ودر این مدت،دلیران تنگستان، دو هدف عمده را دنبال می‏ کردند:
۱- پاسداری از بوشهر، دشتستان و تنگستان به عنوان منطقه سکونت خود.
۲-جلوگیری از نفوذ قوای بیگانه به درون سرزمین ایران و دفاع از استقلال وطن.
با کودتای ضد انقلابی لیاخوف روسی علیه مشروطه‌خواهان، در ۱۳۲۶ه ق . بمباران مجلس شورای ملی و استقرار دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار،رئیس علی به همراه سیدمرتضی علم‌الهدی اهرمی، به مبارزه علیه استبداد صغیر پرداخت.در سال ۱۳۲۷ه ق .با کمک تفنگچی تنگستانی، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمدعلی شاه پاک کرد و اداره گمرک و انتظامات و دیگر ادارات را تسخیر کرد.
این کار دلیران تنگستان، بر انگلیسی ها که اداره گمرک را دراجاره داشتند گران آمد و آنان برای تضعیف مشروطه‌خواهان و استمرار سلطه بر حیات اقتصادی و سیاسی جنوب ایران،به جنگ با دلیران تنگستانی پرداختند و در این راه از دیگر خوانین جنوب ایران یاری جستند.
جنگ میان رئیس علی و دلیران تنگستان از یک سو و انگلیسی ها و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور پیاپی و پراکنده تا شوال ۱۳۳۳ه.ق ادامه یافت و انگلیسی ها نتوانستند بر رئیس علی و یارانش تفوق یابند. تا این که درگیرودار حمله انگلیسی ها به بوشهر،در دوازدهم شهریور ۱۲۹۴ ش برابر با ۲۳شوال ۱۳۳۳ق (سوم سپتامبر ۱۹۱۵میلادی) هنگامی که رئیس‌علی در محلی به نام «تنگک صفر»، قصد شبیخون زدن به قوای انگلیسی ها را داشت، از پشت مورد هدف گلوله یکی از همراهان خائن قرار گرفت و در دم به شهادت رسید.
مبارزات رئیس علی دلواری، برگ زرین دیگری در تاریخ مقاومت دلیران ایران در مبارزه با استعمار است.

پیکر رئیس علی دلواری مدتی در روستای «کله بند»، در نزدیکی امامزاده‌ای دفن شد، اما چندی بعد بنا بر وصیت او، به نجف اشرف انتقال یافت و در آرامگاه «وادی‌السلام»، به خاک سپرده شد.یک کودک خردسال به نام «بهادر»، از او بر جا مانده بود و نوه او «گل اندام» نام دارد.

مبارزات مشروطه‌خواهی رئیس‌علی:
رئیس‌علی با همراهی دیگر مشروطه‌خواهان بوشهر را از حاکمیت استبداد محمدعلی شاه قاجار خارج کرد.در سال ۱۲۸۷ خورشیدی/ ۱۹۰۸ میلادی به درخواست ملاعلی تنگستانی و سید مرتضی مجتهد اهرمی که مخالف استبداد محمدعلی شاه بود، بوشهر را تصرف کرد و حدود ۹ ماه شهر را در کنترل داشت.
رئیس‌علی و جنگ جهانی اول:
در آغاز جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ میلادی با نقض بی‌طرفی توسط قوای روس از شمال و نیرو‌های انگلستان از جنوب،ایران را درمعرض هجوم قرار دادند و کشتی‌های جنگی انگلستان در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نیرو‌های اشغالگر در ۸ اوت ۱۹۱۵م/ ۱۷ مرداد ۱۲۹۴ش. به صورت تدریجی قصد اشغال بوشهر و نواحی ساحلی اطراف را داشتند. یک روز پس از اشغال بوشهر،چهارده نفر از ساکنان، علیه اشغالگران اعتراض کردند، ولی، چون اهل نبرد مسلحانه نبودند دستگیر و به هندوستان تبعید شدند.به دنبال کسب تکلیف رئیس علی از علما، حکم جهاد علمای نجف ازجمله میرزای دوم توسط شیخ محمدحسین برازجانی به انضمام حکم خود شیخ به وی ابلاغ گردید. رئیس‌علی به همراه دوستش «خالو حسین بردخونی دشتی»، در اوایل ماه رمضان ۱۳۳۳ ق. در عمارت حاج سید محمدرضا کازرونی،پس از مذاکراتی با وی آمادگی خود را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی نیرو‌های انگلیسی اعلام داشت.
نبرد دلوار:
نیرو‌های انگلیسی همزمان با حمله به بوشهر، قصد تصرف ناحیه دلوار را داشتند.دلوار محلی بود که پیش از آن چند بار سربازان انگلیسی به آن جا تجاوز کرده، اما طعم شکست را در این ناحیه چشیده بودند.«رئیس علی دلواری و شیخ حسین خان چاهکوتاهی و زایرخضرخان اهرمی»، از این وقایع آگاه و در مقام دفاع از وطن برآمدند.
قیام دلیران تنگستان علیه اشغالگران آغاز شد و نیرو‌های متجاوز انگلیسی که قریب به پنج هزار نفر بودند در دام مبارزان تنگستانی گرفتار آمدند و عده زیادی از نیرو‌های انگلیسی در این حمله کشته شدند.

عملیات چریکی پیروزمندانه رئیس علی، سایر مبارزان تنگستان را تشویق به همراهی با او کرد. تا تابستان ۱۹۱۵ عملیات موفقی را علیه نیروی دریایی انگلیس رهبری کرد. انگلیسی‌ها مجبور شدند نیرو‌های کمکی از عراق و هند به بوشهر اعزام کنند و دلوار را به شدت بمباران کردند.انگلیسی ها برای سرکوب رئیس علی«احمد خان دریا بیگی»-حاکم دست نشانده بوشهر-را تحریک کردند که به دلوار حمله کند.
احمدخان با پشت گرمی انگلیسی ها چند بار به تنگستان و حوالی دلوار حمله کرد که این حملات با مقاومت شجاعانه رئیس علی و یارانش دفع شد.

طوری که احمد خان چند بار به دیدن رئیس علی رفته و پیشنهاد داده بود: «که هر چقدر پول بخواهی می دهم ولی دست از جنگ بردار» و رئیس علی به احمد خان گفت:« برو اربابات بگو ایرانی غیرت دارد و غیرت قیمت ندارد.» در آستانه جنگ جهانی اول نیروهای انگلیسی به بهانه حفظ نظم و امنیت، شروع به اشغال تدریجی جنوب ایران نمودند. این حرکات برای رئیس علی دلواری تحمل ناپذیر بود و آن را نقض آشکار حق حاکمیت ملی و استقلال ایران می دانست.
اهمیت بوشهر برای انگلستان:
بوشهر برای موقعیت و منافع انگلستان اهمیّت فراوانی داشت، زیرا ورود عثمانی به جنگ و هم مرزی بصره و خوزستان، موجب ضربه پذیر شدن منافع نفتی خوزستان می شد که انگلستان امتیاز بهره برداری آن را داشت. از سویی بوشهر به عنوان نقطۀ استراتژیک ارتباطی، اقتصادی و سیاسی، خلیج فارس متأثر از فعالیت های گسترده نمایندگی آلمان به ویژه واسموس و پیشینه تحرکات سیاسی این بندر، به صورت کانون و فعالیت های ضد انگلیسی درآمده بود. انگلیسی ها به منظور به دست گیری ابتکار عمل و جلوگیری از خطرناک شدن وضع خلیج فارس، بخشی از عملیات علیه عثمانی در بین النهرین را با تصرف بصره و پیشروی در سرزمین های عثمانی آغاز و این عملیات را از بوشهر به عنوان مرکز فرماندهی و تدارکاتی خود هدایت کردند. بنابراین تسلط اطمینان بخش بر این بندر استراتژیک، برای آنان ضرورت داشت. انعکاس وسیع فتاوای جهاد علماء عراق در بوشهر، انگلیسی ها را به شدت دچار وحشت کرد و چاره کار را دراشغال بوشهر دیدند.آنان پرچم ایران را پایین کشیدند و پرچم بریتانیا را برافراشتند.از اولین اقدامات انگلیسی ها،انتشار تمبری با این عنوان بود : « بوشهر در تصرف بریتانیا ! »

نبرد بوشهر:
زمانی که مقامات انگلیسی تصمیم قطعی درباره اشغال بوشهر و پیشروی به سوی شیراز را داشتند به منظور تطمیع رئیس علی، دو نفر از متابعان« حیدرخان حیات داوودی» را به دلوار گسیل داشتند تا موافقت او را با پیاده‌شدن قوای انگلیس درکرانه خلیج فارس وحرکت به سوی شیراز جلب کنند. نمایندگان حیدرخان، ضمن ملاقات با رئیس علی متذکر شدند که چنانچه او از قیام علیه قوای اشغالگر صرف نظر کند، مقامات انگلیسی چهل هزار پوند به او خواهند پرداخت. رئیس علی در پاسخ می‌گوید:«چگونه می‌توانم بی‌طرفی اختیار کنم، درحالی که استقلال ایران در معرض خطر جدی قرار گرفته‌است؟!»
پس از مراجعت نمایندگان حیدرخان، نامه تهدیدآمیز از طرف مقامات انگلیسی به رئیس علی نگاشته شد مبنی بر این که: «چنانچه بر ضد دولت انگلستان قیام و اقدام کنید، مبادرت به جنگ می‌نماییم، در این صورت خانه‌هایتان ویران و نخل‌هایتان را قطع خواهیم کرد.»
رئیس علی در پاسخ مقامات انگلیسی نوشت: «خانه ما کوه است و انهدام و تخریب آنها خارج از حیطه قدرت و امکان امپراتوری بریتانیای کبیر است. بدیهی است که در صورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد.»